De Romeinse pentagonale dodecaëder van Tongeren
Replica van de dodecaëder Tongeren
In het Belgische Tongeren ligt in het Gallo Romeins Museum een mysterieus voorwerp. Men weet niet waarvoor dit voorwerp heeft gediend. En er zijn de meest wilde theorieën over. Het wordt in verband gebracht met religie, astronomie en als gewoon huishoudvoorwerp.
Het gaat om een pentagonale dodecaëder. De pentagonale dodecaëder is een regelmatig veelvlak, in dit geval 5-hoekig. En als je die in een bol zou plaatsten, dan raakt elke hoek de binnenkant van die bol.
De dodecaëder is één van de vijf platonische lichamen. De andere vier zijn:
- regelmatig viervlak – tetraëder
- regelmatig zesvlak – hexaëder (kubus)
- regelmatig achtvlak – octaëder
- regelmatig twintigvlak – icosaëder
De elementen
Pythagoras was de eerste die van het bestaan wist van een aantal van deze veelvlakken, maar Plato was degene die ze voor het eerst beschreef en in verband bracht met de kosmische elementen.
- tetraëder – vuur
- hexaeder – aarde
- octaëder – lucht
- icosaëder – water
- dodecaëder – ether
De dodecaëder van Tongeren is bijzonder, omdat het zo’n gaaf exemplaar is. Van dit bronzen exemplaar in het museum wordt geschat dat ‘t ergens tussen 200 en 406 jaar na Christus is gemaakt. Helaas mocht ik geen foto’s maken in het museum voor publicatie, dus je moet het in dit blog doen met een foto van een replica (zie hierboven) en mijn video (hieronder).
Mysterie
Nog steeds is niet helder waar dit voorwerp precies voor werd gebruikt.
Er is een interessante hypothese van meneer G.M.C. Wagemans over het gebruik er van als meetinstrument voor het bepalen van de juiste zaaitijd. Hij heeft ook een mooie video gemaakt, waarin hij zijn theorie demonstreert.
In het museum hoorde ik, dat er ook een versie is gevonden waarbij de dodecaëder op een scepter of staf is gezet. En een scepter is een (religieus) symbool voor kennis en/of macht. Wanneer het inderdaad een astronomisch meetinstrument gaat, dan is de kennis die erbij hoort zeer specifiek. En die was toen zeker niet voor iedereen toegankelijk.
Archeologen, en andere knappe koppen zijn er dus nog niet over uit en/of met elkaar eens, hoe men dit voorwerp nou gebruikte. De theorieën zwalken van kaarsenstandaard en speelgoed, naar astronomie en religie. En er zijn zelfs mensen die er handschoenen mee weten te breien(!).
Ik vind het ècht een wonderlijk ding…
Zoals ik in het filmpje al zei: the search continues… Heb jij misschien nog een mooie verklaring of theorie? Vertel er over in de commentbox hieronder.
– – – – –
Update: Lees hieronder ook de comments van Dhr Constant Willems
over zijn eigen dodecaëder- experiment, om deze foto’s te begrijpen.
Hartelijk dank voor je bijdrage, Constant!
Constant beweert op 31 maart : Inmiddels heeft Srja Wagemans het idee al verlaten dat zijn gedachte uit zou gaan van de zaaitijd. Hij gaf mij gelijk toen ik opmerkte dat boeren al sinds mensenheugenis altijd zelf het juiste tijdstip bepaalden nav het klimaat en weersomstandigheden, daar hebben ze geen bronzen dodecaëder voor nodig.
Dit is grote onzin, ik ben nog steeds overtuigd van de zaaidatum maar heb hem het volgende antwoord gestuurd: ikzelf heb naast de functie van de zaaidatum slechts een andere hypothese die echter wel met elkaar verband houdt. In mijn artikel over Allerheiligen/ Halloween heb ik mijn visie gegeven over het begin van het Keltische jaar. Het is mogelijk dat de Gallo Romeinen hiermee het begin van het Keltische jaar hebben vastgelegd. Het gaat natuurlijk te ver om met de ene hypothese de andere te onderbouwen maar het past natuurlijk ook weer in het verspreidingsgebied.
Ik heb hiermee alleen een alternatief gegeven waarbij echter weer opnieuw de zaaidatum van wintergraan centraal staat. Hoe hij er bij komt dat ik deze hypothese heb verlaten is mij een groot raadsel.
Ik denk ook dat het een gokspel was. Alle dodecaëders hebben gaatjes van verschillende grootte, ongeveer ter grootte van een munt. Door de gaten kan je er een munt in stoppen. Door die gaten van de verschillende grootte is de kans dat een grote munt er bij het rollen uit valt veel kleiner dan als je er een klein muntje in stopt. Zou het best even willen proberen met wat muntjes.
Het is volgens mij een luxe maandkalender voor de elite in die tijd. Meer een luxe hebbeding en status symbool dan dieper praktisch nut als instrument of zo.
Het moet een erg duur voorwerp geweest zijn dus zeker niet voor algemeen gebruik. Ik zal het uitleggen.
Het voorwerp heeft 12 vlakken met 12 verschillende ronde openingen daarin.
De 12 vlakken stellen de 12 maanden van het jaar voor. De verschillende openingen de schijnbare diameter van de zonneschijf per maand om 12 uur ‘smiddags. De grootste en kleinste opening staan voor januari en juli.
De 1 na grootste opening is december.
De grootste en 1 na grootste opening staan bij elke Romeinse dodecaeder recht tegenover elkaar. Januari en december dus. Het begin en het eind van het jaar.
Alle vlakken en openingen daartussen stellen de overige maanden voor met de passende schijnbare diameter van de zonneschijf van die maand.
Dat deze voorwerpen alleen in het noordelijke deel van het Romeinse Rijk gevonden zijn, komt omdat daar de schijnbare diameter van de zonneschijf sterk veranderd over een jaar (gezien om 12.00 ‘smiddags per maand). Dit was in het zuiden van het Romeinse Rijk een heel stuk minder (Italië, Spanje, Midden Oosten, Noord Afrika). Hier had deze kalender dan ook weinig of geen zin/betekenis. Dit is tenminste mijn verklaring.
Ik stuur je nog een link van een moderne versie van de dodecaeder maandkalender: https://mensch-mesch.com/download/affinity-designer-dodekaeder-kalender-2019/
De dodecaëder en de staafjes zijn klaar en we hebben er met zijn drieën al veel lol aan beleefd. Het blijkt mogelijk om daar een spel mee te spelen, maar er zijn heel veel mogelijkheden. Ook de omstandigheden spelen een rol. Gebeurt het s’avonds bij kaarslicht (de Romeinen hadden geen led verlichting) of doe je het bij daglicht. Een wijntje er bij en de conscentratie wordt dan minder, voldoet ook wel (hebben we nog niet gedaan).
Hoe kan ik een foto naar jullie sturen waarop de bedoeling in één keer zichtbaar wordt?
Misschien dat je mij even mailt, dan stuur ik als antwoord die foto. Hoe dit op dit forum zou moeten dat weet ik niet.
Groet,
Constant
——–
Dit is dus de door mij gemaakte dodecaëder, naar gegevens van een exemplaar dat zich bevindt in het museum in Speyer. Daar is hij ook opgegraven. Daarbij heb ik bij een vriend zes houten staafjes laten maken op een houtdraaibank. Ieder staafje past dus in een gat en het tegenover liggende gat. Twee tegenover elkaar liggen de gaten zijn gelijk (dat is altijd zo bij die dingen) dus dat is een staafje van één diameter.
De bedoeling lijkt mij om de dodecaëder te rollen totdat hij stil staat en dus één vlakje boven ligt. De kunst is dan om op het oog het juist staafje te pakken en te zien of dat past in het gat en tegelijkertijd in het onderste gat. De bolletjes zitten er dus om aan te tonen dat het staafje er ook daadwerkelijk doorheen is gegaan. Dit geeft veel mogelijkheden t.o.v. te maken spelregels. Bij kaarslicht blijkt het al moeilijker te zijn.
Inmiddels heeft Srja Wagemans het idee al verlaten dat zijn gedachte uit zou gaan van de zaaitijd. Hij gaf mij gelijk toen ik opmerkte dat boeren al sinds mensenheugenis altijd zelf het juiste tijdstip bepaalden nav het klimaat en weersomstandigheden, daar hebben ze geen bronzen dodecaëder voor nodig.
Hartelijke groet,
Constant
Dankjewel voor je bijdrage, Constant. Wat een spannend experiment. Ik heb je foto’s in een update onderaan het blog toegevoegd.
Hartelijke groet,
Nicky
Het eerste waar ik aan dacht bij het zien van de foto, is dat het me doet denken aan de plaatjes van het coronavirus die niet lang na deze blog-aflevering zo populair zouden worden. Dat hing vast al in de lucht…
Ben verder wel benieuwd naar het experiment van Constant, ‘t zou wat zijn als blijkt dat je er een spel mee kunt spelen
(wat zouden ze over tweeduizend jaar denken dat een Rubik’s kubus is?)
Goh ja… daar zeg je zo wat, Pauline. Daar had ik nog niet bij stilgestaan.
Hallo Annet,
De staafjes zijn klaar en passen precies voor het doel.
We staan in de startblokken om het spel te gaan spelen.
We zijn benieuwd of het werkt.
Overigens past het precisiewerk om zo’n ding te maken wel bij mij. Zie mijn website; http://www.constantwillems.nl
groet,
Constant
Succes en veel plezier! Hou je ons op de hoogte?
Hallo Annet,
Ook ik ben op zoek gegaan naar de verklaring van het voorwerp. Om dit te doen bedacht ik mij dat ik dan in ieder geval over een goede kopie moest beschikken. Ik heb er een nagemaakt die in Duitsland werd gevonden en ik heb me exact aan de afmetingen gehouden.
Dagenlang hield ik hem bij mij, zelfs op mijn nachtkastje en tenslotte heb ik een toepassing gevonden die zeer bruikbaar is.
Ik denk dat het een gokspel van de Romeinen was. Ze waren daar dol op. Wat ik bedacht is of er wel eens aan gedacht is dat er iets ontbrak. Ik kwam tot de slotsom dat er zes houten staafjes bij horen die momenteel door iemand worden gemaakt. Die staafjes vergingen in de loop der eeuwen onder de grond, en als ze al werden gevonden dan is misschien de link niet gelegd. Als die staafjes klaar zijn gaan we het gokspel spelen.
Alle facetten van het voorwerp komen daarbij aan de orde.
De bolletjes hebben een duidelijke functie,
Er mogen geen tekens staan op de vlakken.
Het is niet erg als het voorwerp niet helemaal perfect gemaakt is (kan ook niet met een gegoten voorwerp)
Het spel kan met iedere gevonden dodecaëder worden gespeeld, mits de juiste staafjes aanwezig zijn.
Niets van toepassingen mbt de stand van de zon, horizontaal vlak, kompas of dergelijke.
Er moeten twee gaten tegenover elkaar liggen van gelijke grootte.
Ik ben zeer benieuwd hoe het gaat. Mocht ik het mis hebben, dan heb ik in ieder geval een bruikbare en leuke toepassing gevonden.
Je hoort nog van mij,
Groet,
Constant Willems Zutphen.
Wow Constant, wat een interessante benadering! Ik ben heel benieuwd naar je bevindingen. Succes en veel plezier ermee ook natuurlijk.
Hoi, leuk jouw zoektocht. Ik neem aan dat je Drunvalo Melchizedek kent? In zijn boek ( van lang geleden) Flower of life schrijft hij oa ook hierover. Hij noemt de dodecaeder ‘The sacred 72’. Dan Winter gaat er ook heel diep op in . Als je ‘fractalfield’ intoetst vind je er veel meer over. De link met ons DNA wordt iig genoemd .Superinteressant inderdaad!
Hai Annet,
Ja Drunvalo ken ik inderdaad. Net als Dan Winter. Dank voor je aanvullingen!
groet,
Nicky