De open haard geldt, vroeger veel meer dan tegenwoordig, als centraal punt van de woning.
Het vuur werd dagelijks gebruikt om op te koken en het zorgde in de koude dagen voorverwarming. Het was, vanwege die warmte natuurlijk, ook dé plek om de avonden samen door te brengen.
In voorchristelijke tijden werden voorouders zelfs vaak onder de haard begraven. De open haard is daarom -in spirituele zin- de Omphalus: het Heilige Midden.
De schoorsteen van deze Omphalus representeert de Axis Mundi. Dat is de wereldas, die de overgang van de zichtbare naar de onzichtbare wereld symboliseert. Daarmee wordt de schoorsteen een portaal voor goddelijke machten.
Een hedendaagse vertaling van zo’n goddelijke macht is bijvoorbeeld de kerstman. Hij weet alles van je, schrijft dit op in zijn boek, rijdt in zijn slee door de lucht en bezoekt je via de schoorsteen! Hij draagt daarbij ook nog eens de symbolische kleuren rood, wit en zwart. Deze kleuren staan voor de drie vrouwelijke oerkrachten vruchtbaarheid, maagdelijkheid en transformatie.
Dat de schoorsteen als Axis Mundi gezien wordt, verklaart misschien ook wel waarom het juist de ooievaar is, die de kinderzielen vanuit vijvers in ons midden brengt. Zij nestelt graag op onze schoorstenen en is met haar witte veren, rode poten en zwarte vleugeltoppen ook een vertegenwoordiger van de vrouwelijke oerkracht.
En wat dacht je van heksen? Ook die vliegen op hun bezem in en uit via de schoorsteen…
De open haard was dus één van de meest kritische plekken in huis waardoor goede en kwade krachten zomaar naar binnen konden komen. Het was dus zaak dit Heilige Midden goed te beschermen. En dat is de symbolische reden waarom veel schoorstenen, ook nu nog, overdekt zijn.
Soms wordt de top van een schoorsteen zelfs zo gebouwd, dat ze er uitzien als een klein huisje. Zo hadden vreemde machten geen reden meer om het huis in te komen voor onderdak. Op het schoorsteendak konden dan ook nog beschermingssymbolen geplaatst worden.
Er zijn werkelijk prachtige schoorstenen te vinden. Ik heb een blogpost gevonden, die vertelt over de magische schoorstenen van Civita, een dorp in Calabrië in Italië. Daar staan een paar hele mooie exemplaren op. Als je dit ziet, snap je meteen dat een schoorsteen ook werd gebruikt om een bepaalde status en rijkdom te communiceren.
Wil je meer weten over symboliek in de bouw? Laat dan van je horen in de comments, misschien beantwoord ik je vraag dan wel in een volgende blogpost.
Hoi Nicky,
Afgelopen week was op het journaal een bericht over de gebeeldhouwde wezentjes op de luchtbogen van de Bossche St. Jan. De deskundige vertelde dat eigenlijk onbekend is wat de functie van deze (griezel)wezentjes is. Heb jij er een idee over. Een soort van afschrikwekkende wezens misschien? Om de kathedraal te beschermen tegen kwade invloeden? Of wat denk jij?
Oude bouwmeesters (en ook kunstenaars) verwerken vaak symboliek in de versieringen van kerken en kathedralen. Deze symboliek kan inderdaad slaan op bescherming of afschrikking van ‘het kwaad’. Soms is het een eerbetoon aan de oerkrachten die er ter plaatse werken. Ook kan het een vertaalslag zijn van mythologie of (lokale) legendes.
Ik weet verder veel te weinig over de Bossche St. Jan, zijn bouwmeesters en geschiedenis, om daar echt een uitspraak over te doen.
Wel ben ik vaak tegengekomen dat zogenaamde heidense symboliek, soms ‘stiekum’ verstopt, toch zijn plaats heeft weten te vinden in kerken. Misschien zijn zulke symbolen wel express achtergelaten door de bouwmeesters, beeldhouwers en schilders. Als een aanwijzing voor het nageslacht. Misschien zijn ze gemaakt in opdracht. Of misschien was het ‘toeval’ of ‘in de mode’. Ik vraag me af in hoeverre je dat zou kunnen vaststellen. Ondertussen is het natuurlijk wel leuk om je te verdiepen in de archetypes van bepaalde symbolieken. Althans, dat vind ik…
Hey Nicky, ziet er weer super uit, je nieuwe blog. Helder en informatief. Even ter aanvulling (als ik zo vrij mag zijn): De haard werd vroeger veelal geplaatst op een kruising van aardstralen (Currylijnen) vanwege het transformerende karakter van deze plaatsen, het vuur brand er uitbundig en geeft er optimaal de warmte vrij. De plek voor transformatie van grofstoffelijk naar fijnstoffelijk en, zoals je al schreef, omgekeerd.
Succes met je mooie werk… 🙂
Dank voor je complimenten, Peter! En dankjewel ook voor je aanvulling. Dat van die Currylijnen in verband met de plaatsing van een open haard was mij nog niet bekend. En je hebt natuurlijk helemaal gelijk: vuur is bij uitstek een transformator. Mooi verwoord ook!
Groetjes!
Leuk en informatief blog! Die kleuren waren me niet bekend goed om te weten. Ik weet dat in het Engels haard Hearth genoemd wordt bijna heart dus hart van het huis? Jammer dat dat nu voor de praktische maar kille cv installatie verruild is. Ik vond ook de ouderwetse gashaarden en kolenkachels altijd heel sfeervol. Ik ben wel benieuwd naar het verhaal achter de gargoyles, weet je daar iets meer over te vertellen?
Groetjes,
Bri
Hoi Bri,
Dank voor je enthousiasme voor dit blog! En dankjewel voor je mooie toevoeging. Is het niet mooi hoe een taal ons soms heel precies laat zien hoe het zit?
Ik zet de gargoyles op de ideeënlijst voor blogposts, leuk onderwerp!
Groet,
Nicky
Interessant! Heel mooi om die verbanden te zien met ooievaar, kerstman, Sinterklaas (ook rood, wit, zwart en door de schoorsteen, maar Sinterklaas en Santa Claus zijn natuurlijk ‘neefjes’… :)).
Wat zegt Feng Shui over de schoorsteen en in hoeverre is deze Oosterse Wijsheid gekoppeld aan jouw vakgebied?
Alweer alvast bedankt voor extra uitleg!
Garmt
Hoi Garmt,
De Kerstman is zeker geïnspireerd op Sinterklaas. Zoals hij er nu uitziet, als een gezellige dikkerd, is de wereld in geholpen door Coca-cola. De achtergronden van Sinterklaas zijn inderdaad heel interessant. Er zijn verbanden met havens, Wodan en Pan. Het voert te ver om die hier verder allemaal uit te leggen, dus ik zal daar zeker een blogpost voor plannen voor volgend jaar.
Feng Shui is de oosterse traditie in Geomantie, zoals Vastu de Vedische traditie is. Ze zijn aan elkaar gekoppeld, omdat ze over hetzelfde ‘ding’ gaan. Hoe kun je als mens zo optimaal mogelijk in harmonie met alles in je omgeving bestaan?
De energetische invloeden worden hierbij vanuit verschillende perspectieven bekeken. Deze perspectieven zijn cultureel bepaald. Zelfs binnen een bepaalde traditie bestaan er verschillende scholen, die elkaar tegen kunnen spreken. En ook experts van eenzelfde school zijn het niet altijd met elkaar eens. En dat is ok. Uiteindelijk telt alleen het resultaat. Dus wanneer je hulp zoekt voor geomantische vraagstukken, dan zal ik je altijd aanraden een expert uit te zoeken, waar jij vertrouwen in hebt. En binnen een traditie waar jij een goed gevoel over hebt.
Wat betreft Feng Shui en schoorstenen: Ik ben nog geen Feng Shui expert binnen welke school dan ook, dus hoe er vanuit de Feng Shui traditioneel naar een schoorsteen gekeken wordt, zou ik je niet kunnen zeggen. Wel kan ik me goed voorstellen dat er uiteindelijk een zelfde soort conclusie uitkomt. Zeker als de expert in kwestie een goed vertaler is van oosterse wijsheden naar onze Europese cultuur.
Groetjes,
Nicky